Từ khi bắt đầu có ý định du học, mình phải tìm hiểu cỡ phải trên dưới 60-70 khóa LL.M. IP ở đủ cả Anh, Mỹ, Úc, Đức, Hà Lan, Pháp, Thụy Điển, Ý, Singapore, v.v. và mình gần như thuộc đường đi lối lại ở website của tất cả các khóa đó. Mình hiểu cảm giác khi phải shortlist và rồi chọn ra một khóa LL.M. IP nhất định để theo là không hề dễ chịu (nhất là nếu khả năng và tiền bạc cho phép bạn tha hồ lựa chọn). Paradox of choice vẫn luôn là thứ khốn nạn nhất của loài người. Mặc dù chuyện bạn trúng học bổng gì, hay bạn yêu đất nước nào, thành phố nào giúp bạn “lọc” tương đối nhanh, tuy nhiên bạn cần phải có lựa chọn phù hợp đã thì mới dễ đạt được học bổng, hoặc khi đã chọn được đất nước/thành phố rồi thì vẫn còn nguyên các lựa chọn – mà bạn vẫn phải lựa chọn.

Để tránh “hindsight bias” (ví dụ ai đó nói rằng “học xong rồi ông nói gì chẳng được, ông đã học LL.M. IP ở đâu khác đâu để mà so sánh”), mình chia sẻ phần lớn dựa trên những suy nghĩ của mình vào chính thời điểm khi mình lựa chọn khóa LL.M. IP phù hợp để theo học. Mình lựa chọn khá mất thời gian, nhưng thực sự mình không chạy hàm excel hay chấm điểm cho các lựa chọn, vậy nên cuối cùng thì mọi cân nhắc vẫn sẽ rất cảm tính. Nếu bạn nào đã hoặc đang cân nhắc đi du học LL.M. IP thì mọi người đọc bài này thấy có chút đồng cảm thì mình đã thấy OK roài, chứ đây sẽ không hẳn là một bài tư vấn nên chọn chỗ này thay vì chỗ kia. 

Có một yếu tố trăn trở hàng đầu đó là đi đâu, đi nước nào – tuy nhiên, do yếu tố quốc gia động chạm đến quá nhiều biến số (ngôn ngữ, văn hóa, cơ hội việc làm, cơ hội định cư, tiện lợi cho du lịch, bạn bè), mình không thể đề cập trong bài này được. Vậy nên thôi hãy coi đây như một bài dành cho các đối tượng giống mình, xác định mục tiêu quan trọng nhất là đi học lấy cái chữ rồi về phục vụ đất nước thôi nhé ;) Mà như mình nói ở trên, nếu bạn đã nhắm sẵn một quốc gia rồi, thì vẫn có thể có những trăn trở để chọn được khóa LL.M. IP tốt nhất ở quốc gia đó.

CHƯƠNG TRÌNH HỌC (CURRICULUM)

Để biết một khóa LL.M. IP có thực sự chất lượng không, hay đúng hơn là những người thiết kế khóa học có thực sự tâm huyết hay không, nhìn vào curriculum có thể thấy được phân nửa.

Riêng các khóa LL.M. IP mà curriculum bao gồm đúng Patents, Copyright và Trademarks, mình sẽ loại đầu tiên.  Với mình đây là một curriculum “lười”, curriculum mà bất kỳ ai mới học về IP cũng có thể vẽ ra.  Có thể mình hơi quá, nhưng với những khóa có curriculum kiểu này, mình nghi ngờ việc họ chỉ cố gắng mở ra LL.M. IP để tối đa hóa lượng tuyển sinh.  Mình nhìn vào curriculum này chẳng có cái cảm xúc hay tò mò gì.  Và một điều quan trọng không kém đó là nếu mình viết Thư xin học bổng cho những khóa như này, có cái gì để mà viết?  Có những trường có tâm hơn chút xíu, viết vài gạch đầu dòng mô tả cho 3 học phần trên kia – mình biết, nhưng như thế là quá ít…

Đó là những trường hợp cực đoan (dù không hề hiếm), nhưng ý mình muốn nói ở đây là một curriculum được thiết kế càng chi tiết thì khả năng càng cao là khóa học đó được đầu tư và được điều hành bởi những người tâm huyết, hiểu biết rộng về IP.  Một vài ví dụ để mọi người có thể cảm nhận sự khác biệt đó là curriculum của Queen Mary, Maastricht hay MIPLC – đây là 3 trong số 5 trường thuộc Mạng lưới các Viện về IP của EU (EIPIN).  Trong curriculum của các trường này, từng vấn đề nhỏ của IP (ví dụ khi đặt IP trong tương quan với các vấn đề xã hội/pháp lý khác, hay nghiên cứu IP trong một ngành công nghiệp/khu vực địa lý cụ thể) được tách ra thành các môn riêng mà nhìn vào đó thôi, người học có thể phần nào hình dung về sự đa dạng, phức tạp, nhưng thú vị của IP (kiểu “thì thế mới phải đi du học”).  Với những ai chăm ngoan, những curriculum như thế còn giúp họ chuẩn bị tốt hơn trước khi nhập học bằng việc tìm hiểu trước, tránh bị đánh úp bởi những vấn đề chưa từng nghe đến bao giờ.  Nếu trường lại còn giao những môn cụ thể đó cho những giáo sư chuyên về lĩnh vực hẹp tương ứng, thì đó tiếp tục là một điểm cộng cực lớn.  

GIÁO SƯ

Mình là người cầu toàn và thích lên lớp học (thay vì tự nghiên cứu), nên cái mình rất quan trọng yếu tố này.  Trường nào mà không công khai việc giáo sư nào dạy môn nào thì thôi, loại luôn (một sự thiếu minh bạch hoặc một sự chuẩn bị không tốt).  Trong các trường hợp còn lại, mọi người có thể dễ dàng dùng Google “profile check” để xem một giáo sư có nhiều công trình nghiên cứu không, nổi tiếng không, đến từ trường nào, chuyên môn hẹp trong IP là gì (tránh trường hợp GS chỉ toàn thấy viết về trademarks nhưng lại dạy cả patents và copyright), hay xuất hiện ở diễn đàn nào, quan điểm thể hiện qua các bài viết/bài phỏng vấn là gì (ví dụ là pro-IP hay anti-IP), v.v. Với mình vào thời điểm đó thì còn một yếu tố quan trọng nữa, đó là giáo sư nói tiếng Anh có dễ nghe không, và mình thực sự đã xem “trailer” của các GS trên YouTube để kiểm tra yếu tố này.  Check qua giáo sư vừa giúp ích trong quá trình chọn trường, mà sau đó có thể giúp ích trong quá trình chọn môn.

XẾP HẠNG CỦA TRƯỜNG (RANKING)

Thực tế là yếu tố này không liên quan mấy đến chất lượng của khóa LL.M. IP, nhưng nó lại xuất hiện như một yếu tố ảnh hưởng đến tâm lý khi lựa chọn của mình. Nhiều người bị ám ảnh bởi ranking.  Mình không đến mức ám ảnh, nhưng chắc chắn có quan tâm và có cân nhắc.  Trước khi đi du học LL.M., xác định đây là chuyến du học đầu tiên và có thể là duy nhất trong cuộc đời, phần con trong con người mình cũng muốn tối ưu cơ hội, tối ưu cái danh đi du học (về là hàng xóm phải hỏi đi đâu, trường nào, đại loại vậy).  Tưởng tượng học ở một trường, cứ cho là trải nghiệm tuyệt vời đi, nhưng nếu trường đó rank thấp, xong có bạn bè cùng trang lứa học trường rank cao, mình cũng sẽ lấn cấn.  Thế nên mình quyết định học ở Viện (Max Planck) thay vì ở Law School, xong, done, rank vũ trụ luôn, khỏi so sánh.  Nếu bạn là người sân si, hay quan tâm rank rủng các kiểu, đây sẽ là một lựa chọn tối ưu (vì kể cả bạn có học Cambridge, Stanford, Harvard, Oxford thì cũng có trường ngồi trên đầu bạn về ranking).

Nhưng nếu bạn không theo lựa chọn này, và cũng không đủ điều kiện để theo học ở những trường top, mà lại còn vẫn sân si, thì phải ráng mà chịu chứ sao.  Nhưng hãy tin là những cái mác trường top (hay học bổng xịn) nó sẽ khiến bạn hạnh phúc trong ngắn hạn thôi, vài ba năm là bạn cũng không còn cảm xúc gì với những cái mác đấy nữa (mà bạn sẽ chuyển qua sân si cái khác, thu nhập hay địa vị chẳng hạn hô hô).

TÀI CHÍNH

Với đa số du học sinh (liệu còn là đa số không nhỉ, dân mình dạo này giàu lắm :3), đây có lẽ là yếu tố quan trọng nhất khi lựa chọn du học và do đó lẽ ra nó nên được đưa lên đầu tiên.  Nhưng mình quyết định đề cập nó cuối cùng (thậm chí ban đầu còn không định đưa vào) vì nhiều lý do.  Thứ nhất, mức độ tài chính của mỗi người là vô cùng đa dạng, cái đứa mồm luôn than nghèo thường giàu hơn cái đứa hay khoe giàu, và vì thế thì đơn giản nhất là các bạn tự nhìn học phí và tính toán chi phí đi kèm để quyết định mức độ chịu chơi của mình.  Thứ hai, dù bạn ở mức độ tài chính nào, thì bạn vẫn có thể lựa chọn được những chương trình tốt và phù hợp xét trên các tiêu chí trên đây (nhờ vào học bổng hoặc các nguồn tài chính khác) – nên nó không nên là yếu tố đầu tiên bó hẹp sự lựa chọn của bạn.  Thậm chí, nếu bạn chọn được một chương trình phù hợp và bạn thấy thích nó, khả năng bạn app được học bổng lại càng cao (thay vì cố gắng chọn chương trình chán chỉ để tiết kiệm tiền).

Nhìn chung IP, bên cạnh môi trường, là lĩnh vực luật khá là có lợi thế trong xét học bổng chính phủ (hoặc ít nhất cũng là lĩnh vực dễ trình bày nhất khi đặt nó bên cạnh các mục tiêu phát triển của Việt Nam và mối quan tâm của các nước phát triển), vậy nên đừng ngại thử apply xem sao.  Nếu bạn có sẵn một chút tiền rồi và xác định mình chỉ cố để đạt học bổng một phần kiểu 10-50% học phí thì cũng không tệ, mình chắc chắn độ chênh lệch giữa khóa học bạn thấy ổn (có thể không đến mức tối ưu) và khóa học bạn không thấy ổn nó chỉ cách nhau 100-200 triệu đồng là cùng thôi, câu hỏi có nên cố không thì câu trả lời là nên.  Cố bằng cách nào: vay người thân, đi làm thêm ở bên kia, hoặc đợi thêm thời gian để tích lũy thêm.  Nếu bạn nghĩ rằng bạn sẽ chỉ du học một lần, thì rõ ràng khoản chênh lệch kia không (nên) đáng để khiến bạn phải thỏa hiệp với chất lượng trải nghiệm học tập của mình.

**

P/S: Bạn nào có dự định du học LL.M. về IP thì mình luôn sẵn sàng giải đáp các thắc mắc trong khả năng có thể nhé.

© 2023. Minh Hung Tao. All rights reserved.